چگونه در طبیعت گردی مراقب محیط زیست و جنگل ها باشیم؟

طبیعتگردی یکی از اشکال پرطرفدار و محبوب گردشگری است که به تدریج جذابیت بیشتری نیز میان اقشار مختلف جامعه پیدا می‌کند. محبوبیت طبیعتگردی به گونه‌ایست که برخی از نقاط دوردست با خرید بلیط هواپیما به منطقه ای با طبیعت خاص می‌روند تا سبک دیگری از طبیعتگردی (کویرموردی، جنگل گردی، کوهنوردی و غیره) را تجربه کنند. با گسترش هر چه بیشتر سبک سفر طبیعتگردی، گونه هایی از آسیب به طبیعت هم پدید می‌آید. از آتش سوزی گرفته تا رهاشدن زباله های انسانی در طبیعت. از همین رو به موازات طبیعتگردی نیاز است تا فرهنگسازی پیرامون محافظت از طبیعت و جنگل ها را هم در نظر داشته باشیم و دنبال کنیم. در این نوشته از سفرمارکت درباره برخی از آداب طبیعتگردی پایدار را که در آن، سفر و طبیعتگردی کمترین آسیب را به طبیعت وارد می‌کند، گفتگو می‌کنیم.

ما در سفر چه آسیب هایی به طبیعت وارد می کنیم؟

گستره آسیب هایی که در طبیعتگردی نادرست به طبیعت وارد می شود بزرگ است. آتش روشن کردن غیراصولی و خاموش نکردن درست، یکی از بزرگترین تهدیدها برای طبیعت و پوشش گیاهی ایران به شمار می‌رود. رها کردن زباله مخصوصا زباله های پلاستیکی، یکی دیگر از آسیب هایی است که ما به طبیعت وارد می‌کنیم. شکار و دام گزاری برای جانوران و پرندگان، دیگر رفتار نادرست برخی در سفر است. شکستن نهال ها، شاخه های درختان، خراب کردن عمدی یا غیرعمدی لانه پرندگان، از دیگر کارهایی است که باید در طی طبیعتگردی از آنها دوری کنیم. همچنین رفتن با خودروهای آفرود به میان جنگل‌ها و مناطق بکر طبیعی یکی دیگر از رفتارهای آسیب رسان به طبیعت است.

چگونه از آتش سوزی در جنگل جلوگیری کنیم؟

بنا به برخی از آمارها، بیش از ۹۰ درصد آتش سوزی جنگل ها در ایران، عامل انسانی دارد و وزش بادهای گرم، تنها عامل گسترش‌دهنده آن است. اگر آتش افروزی های عمدی با هدف جنگلخواری و سپس ویلاسازی را کنار بگذاریم، گروه بزرگی از آتش سوزی ها در اثر اینست که افراد آتش را در جای نامناسب و با روش نامناسب روشن می‌کنند و سپس، بدون آنکه آن را کاملا خاموش کنند، آن را رها می‌کنند. فصل پاییز و زمستان که درختان خشک هستند، بدترین و حساس ترین زمان برای روشن کردن آتش هستند. اگر پیرامون جایی که قرار است آتش روشن شود، خرده چوب و برگ باشد، امکان گسترش آتش وجود دارد. به عبارتی آتش باید در یک بستر خشک و ایمن روشن شود. یک کار ایمنی اینست که پیرامون آتش، با سنگ محصور شود و یا آتش در یک گودی برافروخته شود و سپس در همانجا خاموش و دفن شود.

گام مهم بعدی اینست که پیش از ترک محل، از کاملا خاموش شدن آتش مطمئن شد. استفاده از برخی مواد آتشزا مانند بنزین نیز گاهی بسیار خطرناک است. بسیاری از آتش سوزی ها، به این دلیل برافروخته می شوند چون به نظر می رسد خاموش هستند اما هنوز ذغال های برافروخته در زیر وجود دارد و در اثر وزش باد، جا به جا شده و موجب ایجاد یک آتش سوزی بزرگ می شود.

در سفر به طبیعت با زباله هایمان چه کنیم؟

زباله و به طور خاص زباله های پلاستیکی، یک تهدید بزرگ برای طبیعت به شمار می‌روند. فرض کنید تعدادی گردشگر با هدف طبیعتگردی با بلیط هواپیما خود را به نزدیکترین فرودگاه یک جنگل بکر می‌رسانند. بعد با خودرو تا حاشیه جنگل رفته و چند روز در میان جنگل اتراق می‌کنند و سپس با همین مسیر، به شهرشان بازمی‌گردند. این سفر ممکن است بیشینه یک هفته طول بکشد. اما اگر این افراد یک بطری پلاستیکی آب را در طبیعت رها کرده باشند، این پلاستیک ۳۰۰ سال به جا می‌ماند! پلاستیک ها به اشکال مختلف در طبیعت می‌مانند و آن را مسموم می‌سازند. گاهی جانداران در آن گیر می‌کنند و نمی‌توانند خود را نجات دهند. گاهی آنها را خورده و به این ترتیب بیمار شده و می‌میرند. گاهی پلاستیک ها به تدریج خرد شده و بدون آنکه به آسانی دیده شوند مانند ماسه درآمده و به عنوان ریزذرات پلاستیکی وارد بدن جانداران مختلف می‌شوند و حتی پس از یک فرایند طولانی سر از سفره های خودمان درمی‌آورند. ظروف پلاستیکی در اشکال مختلف، وارد سبک زندگی ما مخصوصا در پیک نیک و سفر به طبیعت شده‌اند. چون زحمت شستن ظرف را از ما می‌گیرند و این راحت‌طلبی، هزینه سنگینی برای طبیعت دارد. لیوان، نی، بشقاب، سفره و انواع و اقسام ظروف پلاستیکی، در سفرهای ما ممکن است در طبیعت جا بمانند. از همین رو، بزرگترین پیشنهاد برای طبیعتگردی پایدار اینست که تا جای ممکن از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی استفاده نکنیم و اگر استفاده کردیم، آنها را جمع کرده و با خود از طبیعت بیرون ببریم. طبیعت، سطل زباله ما نیست! از آن مهمتر، دست به زباله سوزی نزنیم. سوزاندن زباله به شکل غیراصولی، خود یک تهدید بزرگ برای طبیعت است.

مراقب جانوران و پرندگان باشیم!

ما به اشکال می توانیم از موجودات دیگری که در طبیعت زندگی می‌کنند مراقبت کنیم. نخست اینکه به اشکال گوناگون جان آنها را تهدید نکنیم. شکار آنها با گلوله های ساچمه ای یا هر وسیله دیگری را کنار بگذاریم. نمی‌دانم چه کسی گفته است که شکار یک ورزش یا تفریح است! ولی شما آن را انجام ندهید. شکار کردن شامل هر نوع دامگذاری در طبیعت هم می‌شود. برخی باور دارند که تخم برخی پرندگان برای سلامتی سودمند است. حتی اگر چنین هم باشد، از برداشتن تخم پرندگان در طبیعت خودداری کنید. چون وجود خود آن پرندگان اهمیت بیشتری دارد. شاید فکر کنید غذا دادن و گذاشتن غذا برای جانوران طبیعت، لطف به آنان است. اما کاملا اشتباه است! وقتی ما غذای خودمان را به جانوران می‌دهیم در حال تغییر دادن ذائقه آنها هستیم و این به آنان آسیب می زند. دیگر اینکه موجب می شود آنان از غریزه شکار و خوراک جویی خود دور شوند و تبدیل به موجوداتی وابسته و نیازمند به انسان ها شوند. در نتیجه بسیار آسیب پذیر شده و نمی توانند غذای خود را از طبیعت بیابند یا شکار کنند. 

شهروندانی مسئول و مراقب باشیم

بی تفاوتی یکی از عوامل آسیب به طبیعت است. اگر در سفر به جنگل متوجه شدیم که عده ای به طور غیرقانونی در حال بریدن درختان هستند، باید به جنگلبانی خبر بدهیم. نه اینکه بی تفاوت از کنار موضوع عبور کنیم و بگوییم به ما ربطی ندارد. این مساله درباره طیف گسترده ای از کارهای غیرقانونی وجود دارد و تک تک ما شهروندان باید مراقب دارایی مشترکمان یعنی منابع طبیعی کشورمان باشیم. شکار و دام گستری برای پرندگان مهاجر، قطع درختان، رها کردن زباله در طبیعت و خیلی از کارهای غیرقانونی دیگر باید توسط همه ما پیگیری شود. زیرا شمار جنگلبانان و محیط بانان کشور بسیار کمتر از میانگین جهانی لازم است و نمی توانیم همه مسئولیت مراقبت از محیط زیست کشورمان را بر دوش آنها بگذاریم. هوشیاری در زمان مشاهده آتش سوزی هم اهمیت زیادی دارد. زیرا هر چه زودتر برای خاموش کردن آتش اقدام شود، شانس کنترل آن بیشتر می‌شود. 

مراقبت از طبیعت پس از بازگشتن به خانه هم ادامه دارد!

شاید فکر کنید زمانی که از طبیعتگردی بازگشتیم و با خودرو یا بلیط هواپیما خود را به خانه رساندیم، مسئولیت ما در قبال طبیعت هم به پایان می‌رسد. ولی اینطور نیست! برای نمونه ممکن است شما در مسیر برگشت در کنار یک رستوران کنار جاده ای توقف کنید. زمانی که قصد سفارش غذا دارید، رستوران‌دار می‌گوید که غذا با گوشت پرندگان مهاجر هم موجود هست. آیا شما آن را سفارش می‌دهید؟ صرف نظر از اینکه این کار قانونی هست یا نه، ما وظیفه داریم از پذیرش این پیشنهاد خودداری کنیم و با تحریم آن، جلوی گسترش بیشتر شکار پرندگان مهاجر را بگیریم.