مضرات استفاده از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی در سلامتی انسان و محیط

بر اساس آمارها در حال حاضر سالانه 10میلیون تن پلاستیک در صنایع بسته بندی ایران استفاده می شوند که از این مقدار 570 هزار تن به تولید ظروف یکبار مصرف پلاستیکی اختصاص دارد که همچنان در حال رشد می باشد.
ظروف پلاستیکی از چه موادی ساخته شده اند:
1- پلی اتیلن ترفتالات (PET) که اغلب در بسته بندی نوشابه، آب معدنی و محصولات مشابه استفاده می گردد. برای نگهداری ترشیجات مخصوصا در مقابل نور خورشید و برای نگهداری و مصرف مایعات داغ به هیچ وجه توصیه نمی گردد.2- پلی پروپیلن (PP) که فیلم آن در بسته بندی انواع پفک، چیپس و محصولات مشابه کاربرد دارد. ایمنی نسبتا مناسبتری دارد.
3- پلی اتیلن با دانسیته بالا ( (HDPE و با دانسیته پایین ((LDPE، تاثیر گذاری کمتری بر روی موادغذایی دارد.
4- پلی استایرن (PS) در ساخت انواع ظروف یکبار مصرف فومی و غیر فومی مانند لیوان، بشقاب، ظروف دربدار یکبار مصرف و ...کاربرد دارند. این مواد از ترکیبات آروماتیک و سرطانزا محسوب می شوند که طبق هشدارهای کارشناسان در درازمدت تاثیرات مضری بر سلامتی انسان خواهند داشت.خطرات استفاده از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی چیست؟

یکی از راههای تاثیر گذاری پلی استایرن بر سلامتی انسان مهاجرت مونومرهای آن در شرایط اسیدی و قلیایی از ظروف بسته بندی به مواد غذایی می باشد، ولی با وجود هشدارهای مختلف کارشناسان، ظروف یکبار مصرف چنان جایگاهی پیدا کرده اند که استفاده از آنها گریز ناپذیر است. از سوی دیگر با گذشت حدود 30 سال از ورود ظروف یکبار مصرف به کشور حجم بسیار زیادی از این ظروف، از ماده ای بسیار خطرناک و سرطانزا به نام پلی استایرن ساخته می شود که وزارت بهداشت نگهداری ،حمل و نقل و بسته بندی غذا با دمای بالاتر از 65 درجه سانتیگراد و نیز غذاهای چرب را در این ظروف بسیار خطرناک اعلام کرده است.
مروزه در بیشتر کشورهای جهان استفاده از این ظروف منسوخ و از رده خارج شده است ولی با این وجود در کشور ما به دلیل سادگی فرآیند تولید و نیز ارزان بودن مواد اولیه پتروشیمی، تولید آن همچنان در حجم بسیار وسیعی در حال انجام است، موادی که تجزیه آنها در خاک بین 300-500 سال به طول می انجامد و در طی این مدت با نفوذ مواد شیمیایی آن به زمینهای کشاورزی و منابع آبی اثرات جبران ناپذیری را بر سلامت انسانها و محیط زیست وارد می نماید که ممکن است از طریق ژنوم انسانی به نسلهای بعد نیز انتقال یابد.

راه حل چیست؟اما راه حلی که برای حل این مشکلات وجود دارد و امروزه در بسیاری از کشورها طرفداران بیشماری پیدا کرده است استفاده از ظروف یکبار مصرف با منشاء گیاهی و از بازمانده های نشاسته ذرت، برنج، سیب زمینی و گندم میباشد. ظروف یکبار مصرف گیاهی در مدت 3-6 ماه در طبیعت تجزیه شده و به موادی سازگار با محیط زیست تبدیل می شوند، همچنین از بقایای آنها می توان در خوراک دام استفاده نمود. از سوی دیگر، در حالیکه ایران به عنوان یک کشور نفتی و صاحب سوختهای فسیلی به سرمایه گذاری عظیم برای تولید پلیمرها اقدام کرده است و شاید قدمت تولید این نوع پلاستیکها در مجتمع های پتروشیمی، از جمله بندر امام (ره)، اراک و تبریز به حدود 20 سال برسد، اما امروزه در مقایسه با کشورهای دیگر نظیر انگلیس، با مصرف سالانه 7/1 میلیون تن، چین 16 و هند 5/4 میلیون تن پلاستیک در ابتدای مسیر می باشد، بنابراین می توان با سیاستگذاری ها و راهبردهای منطقی برای حفظ محیط و سلامت افراد اقدامات لازم را انجام داد.

قانون مدیریت پسماندمطابق با آئین نامه مدیریت پسماند، واحدهای تولید ظروف یکبار مصرف پلاستیکی، ملزم هستند سعی در جمع آوری و بازیافت ظروف تولید شده داشته باشند. همچنین کارخانه ها نباید در تولید ظروف یکبار مصرف از مواد خطرناک استفاده نمایند و باید موادی به کار گیرند که بازیافتشان آسان باشد و پس از تولید نیز باید برای مدیریت زباله های آنها اقدام شود.

فرهنگ سازیبعضی از حامیان محیط زیست نیز برای حل معضل زیست محیطی ظروف یکبار مصرف پلاستیکی فعالیتهای فرهنگی و اجرائی را شروع کرده اند که اجرای طرح فرهنگی حذف و ساماندهی ظروف یکبار مصرف پلاستیکی از جمله این فعالیتها می باشد. در بعضی از کشورها مانند کشورهای اروپایی ایجاد قوانین و مقررات خاص مانند دریافت مالیاتهای سنگین تولید ظروف یکبار مصرف پلاستیکی در کنار فرهنگ سازی و آگاهی بخشیدن در مورد خطرات استفاده از آنها در رسانه ها، مدارس و ... از طریق متولیان امر بهداشت سبب کاهش تقاضا و در نتیجه کاهش تولید این ظروف شده است و در مقابل سرمایه گذاری و تحقیقات در امر تولید و استفاده از ظروف با منشاء گیاهی بسیار مورد استقبال قرار گرفته است.

خصوصیات ظروف پلیمری گیاهیدر مورد خصوصیات پلیمرهای گیاهی می توان گفت که استفاده از این پلیمرها هیچ محدودیتی نداشته و تمام انواع ظروفی که از پلاستیکهای معمول ساخته می شود با پلیمرهای گیاهی هم قابل تولید است، پلیمرهای گیاهی در مایکروفر قابل استفاده هستند و دمای 90 تا 100 درجه را براحتی تحمل می نمایند، در عین حال هیچ ماده سمی از آنها آزاد نمی شود. این در حالی است که در کشور ما میزان تولید ظروف گیاهی نسبت به ظروف پلاستیکی بسیار کم می باشد که پاسخگوی نیاز بازار نیست، لذا استفاده از ظروف شیشه ای با رعایت بهداشت فردی و ظروف کاغذی و یا استفاده از ظروف پلی پروپیلن با درصد سمیت کمتر و همچنین استفاده از ظروف پلی استایرن جهت مایعات با دمای کمتر از 65 درجه سانتیگراد راه حلهای مناسبی است که فعلا از سوی کارشناسان توصیه می گردد.

از ظروف دارای پروانه ساخت استفاده کنیماز آنجاییکه استفاده از ظروف پلاستیکی بازیافتی مانند سرنگ، بطریهای سرم و کیسه های خون، ظروف نگهداری مواد شیمیایی و .... در پروسه تولید ظروف یکبار مصرف پلاستیکی امکانپذیر است،لذا اطلاع رسانی در خصوص استفاده از ظروف یکبار مصرف مورد تائید وزارت بهداشت (دارای پروانه ساخت) و کنترل و نظارت بر واحدهای تولید و پخش ظروف یک بار مصرف از سوی این وزارتخانه راه حلهای منطقی در حال انجام است. از سوی دیگر با تغییر در خطوط تولید ظروف یکبار مصرف پلاستیکی و تغییر کاربری آنها به خطوط تولید ظروف یکبار مصرف گیاهی می توان گامی مهم در حل این مشکل برداشت.