اثرهای نور خورشید

   نور خورشید پرتو هایی با طول موج 290 تا 1850 نانو متر (nm) را در بر می‌گیرد. با دگرگونی فصل یا آب‌و‌هوا، ویژگی ها و نسبت های پرتوهایی که به سطح زمین می رسند تغییرات قابل ملاحظه ای می‌کند. طول موج های کمتر از nm 400  می‌توانندبه پوست یا چشم آسیب برسانند. عینک های ویترینی معمولی می‌توانندبخش بزرگی از این پرتوهای بالقوه زیانبار را حذف کنند. در شهر ها  دود و مه دود نیز چنین اثری دارند و می‌توانندپرتوهای زیان آور را – به‌ویژه در زمستان – تا حدودی جذب نمایند (‌لایه نازک ابر نیز می‌توانداین پرتوها را تا حد زیادی حذف نماید)‌. در ارتفاعات بالا، این پرده های محافظ وجود ندارند و علاوه بر آن بازتاب نور از روی سنگ، ریگ، برف، یخ یا آب می‌توانداثر آن را به طور قابل ملاحظه افزایش دهد.

« نور زدگی » 

در ارتفاعات، نور خورشید می‌تواندیک واکنش ناتوان کننده و حاد التهابی در بافت سطحی چشم (‌قرنیه و ملتحمه)‌ پدید آورد که آن را نور زدگی یا « برف کوری » می‌نامند. نام دوم – که بیشتر به کار می‌رود – نام مناسبی نیست، زیرا برف با این بیماری ارتباط غیر مستقیم دارد و اختلالات بینایی نیز جزئی و گذراست. نور خورشید در کوهستان با مناطق آفتابی دیگر تفاوت دارد،زیرادرآن‌جا لایه اتمسفر نازکتر و هوا رقیقتر است و پرتو فرابنفش بیشتری از آن می گذرد. 6،5 % از نوری که به کوهستان می تابد از نوع پرتو های فرا بنفش است، در حالی که این مقدار در سطح دریا 2 – 1 % است. معمولا برخورد مستقیم نور خورشید موجب نور زدگی نمی‌شود، ‌ولی چند ساعت حضور در محیطی که دارای عناصر بازتاباننده‌ی سطحی است،‌ به چشم آسیب می رساند. برف یا یخ می‌تواندتا 85 % از پرتوهای تابیده را برگرداند، در حالی که شنزار و کشتزار به ترتیب 17 % و 5/2% از آنرا باز می تابانند. هنگامی که نور باز تابیده، از پایین به ما برخورد می‌کند ابروها، پیشانی وآفتابگیر نمی‌توانندچشم را حفظ کنند و این موضوع نقش مهمی در تأثیر زیانبار و جمع پذیر این پرتوها دارد. قرنیه و ملتحمه در برابر این پرتوها آسیب پذیرترند، زیرا اپیدرم شاخی یا ملانینی که پوست را حفظ می‌کند در آن‌ها وجود ندارد.

پرتو فرابنفش، بخشی از طیف نا دیدنی نور خورشید است که طول موج 200 تا 400 نانومتر دارد. قرنیه برای طول موج های زیر nm 295 کدر است و آن‌ها را یا جذب کرده یا باز می تاباند. طول موج های دوروبر nm 288 می‌توانندموجب متلاشی شدن پروتئین های هسته و مرگ یاخته گردند.

نور زدگی حاد:

قرنیه پوشیده از یاخته های اپی تلیال است که پس از چند ساعت تابش فرا بنفش رو به مرگ می‌روند. سپس این یاخته ها متلاشی شده پیوستگی سطحی قرنیه از میان می‌رود. باز و بسته شدن پلک ها، این یاخته ها را از قرنیه و ملتحمه جداکرده پایانه های عصبی قرنیه را برهنه می سازد. تماس پلک با این اعصاب برهنه موجب پیدایش علامت هایی چون احساس وجود شن در چشم، درد آزارنده و حساسیت به نور می‌گردد. یک حرکت جزئی یا تابش نور موجب اسپاسم غیر ارادی پلک ها و حمله حاد درد می‌شود. تحریک اعصاب قرنیه نیز موجب تنگی رفلکسی مردمک و اسپاسم ماهیچه های مژکی شده منتهی به چشم درد و سردرد می‌گردد. همه این علامت ها 10 – 4 ساعت پس از تماس با نور پدید می آیند. علامت های حاد معمولاً 8 – 6 ساعت طول می کشند و بیشتر مشکلات پس از 48 ساعت فروکش می‌کنند. اگر چه موارد شدیدتر می‌تواندبه سردرد طولانی و اختلالات بینایی به مدت چند هفته بیانجامد.

بیماران دچار نور زدگی معمولاً پلک های باد کرده، قرمز و گاهی تاول دار، ملتحمه متورم با رگ های پر خون، اشکریزش فراوان، رفلکس قرنیه کند و دیررس و مردمک های تنگ دارند.

درمان نور زدگی حاد شامل پوشاندن چشم ها و کمپرس سرد برای کاهش  ناراحتی است . گشاد کردن مردمک  با آتروپین  (1 %) یا هماتروپین (‌5 %) اسپاسم ماهیچه های مژکی را برطرف کرده حساسیت به نور را کاهش می‌دهد. برای جلوگیری از عفونت قرنیه باید پیش از پوشاندن چشم ها، ‌پماد آنتی بیوتیک چشمی به آن‌ها مالید. ممکن است مسکن یا آرامبخش نیز لازم باشد.

نورزدگی مزمن:

این بیماری در بومیان مناطق کوهستانی و سرزمین های برف پوش و همچنین در میان کارگرانی همچون جوشکاران که پی در پی در معرض امواج نوری کوتاه قرار می‌گیرند،‌دیده شده است. آن دسته از بومیان مناطق کوهستانی و قطبی که دچار این بیماری می‌شوند؛ علاوه بر التهاب مزمن ملتحمه گرفتار اختلالات بینایی و حساسیت به نور نیز می‌گردند. ملتحمه ممکن است کشسانی و روشنی خود را از دست داده رنگدانه دار شود. در قرنیه نیز ممکن است نواری از رسوب زرد روشن تشکیل گردد که با شکاف میان پلک ها مطابقت دارد.

پیشگیری:

شناخت قدرت آسیب زایی نور شدید و سپس گسترش لنزهای ضد پرتو فرابنفش، شیوع نور زدگی را تا اندازه زیادی کاهش داده است. سالهاست که بومیان کوهستان و قطب از این مشکل باخبرند و روش های حفاظتی ساده ولی موثری پیدا کرده اند. اسکیموها یک تسمه چرمی، ‌تکه ای از چوب یا شاخ را به چشم می بندند که شکاف هایی برای دیدن دارد و شرپاها موهایشان را به عنوان حفاظ،‌ جلو چشم ها و صورتشان می ریزند.

امروزه در مقایسه با محیط کوهستان (به‌ویژه برای کوهنوردان با تجربه)‌، تماس های صنعتی و اتاق های برنزه شدن علت  های شایعتری برای نور زدگی هستند. منبع پرتو فرابنفش اهمیتی ندارد بلکه شدت و مدت تماس با آن، نخستین شاخص آسیب بافتی است.

شاخص:

‌عینک های ایمنی دور بسته ‌- که طول موج های nm 400 - 250 را جذب کرده یا بر می گردانند – قرنیه و ساختار های درونی چشم را از اثر ویرانگر نور خورشید حفظ می‌کنند.

عینک های معمولی تا  اندازه ای چشم ها را از تابش های زیانبار دور نگه می دارند ولی برای حفظ چشم در محیط های سرشار از نور کافی نیستند. لنزهای پلاستیکی بیرنگ یا کمرنگ قدرت چندانی در حذف پرتوهای فرابنفش ندارند. پس هنگامی که قصد تهیه یک پوشش محافظ برای چشم داریم ‌توجه به این جزئیات ضروری است.

عینک‌های آفتابی از چشم ها در برابر خیرگی (که تیز بینی را کاهش می‌دهد)، سرخ بینی (نوعی اختلال بینایی که در آن همه چیز قرمز دیده می‌شود)‌ ناشی از نور مرئی به‌ویژه نور سبز،‌ آماس ملتحمه (‌کانژنکتیویت)‌، نورزدگی و... که توسط پرتو فرابنفش با طول موج زیر  313  نانو متر و پرتو زیر قرمز با طـول موج بالای 760  نانو متر پدید می آیند ،  محافظـت می‌کنند.

پس هنگام گزینش عینک آفتابی، توجه به شیشه آن مهم است. امروزه دو ماده در ساختار لنزها به کار می‌رود: شیشه کانی (معمولی) و شیشه آلی (رزین)

لنز از هرگونه که باشد، باید بتواند دیدی روشن و بدون موج فراهم آورد تا چشمها خسته نشوند، مهم‌ترین برتری لنزهای آلی این است که نشکن و سبک وزنند، گرچه پرتوهای زیانبار (به‌ویژه فرابنفش) را به‌طورمؤثر حذف نمی‌کنند. لنزهای کانی پرتو  فرابنفش را بهتر حذف می‌کنند ولی سنگین و شکننده اند. بهترین لنزها برای کوهستان آن‌هایی هستند که هر دو رویه شان دگرگون شده است. رویه درونی آن‌ها یک پوشش ضد باز تاب دارد که از بازتابش پرتوهای وارد شده از کنار عینک به سمت قرنیه جلوگیری می نماید و رویه بیرونی آن‌ها در بالا و پایین تیره تر از بخش میانی است که باید آنقدر روشن باشد که اجازه دید واضح را به فرد بدهد.

قاب:

هنگام گزینش قاب عینک، باید مناسبترین شکل را برای صورت خود برگزید. قاب نباید به گونه ها ساییده شود، زیرا موجب ترک خوردگی پوست می‌شود. بینی و کنارهای صورت را نیز باید بپوشاند تا حفاظت کافی در برابر نور بازتابیده فراهم گردد. دسته عینک باید راحت و قابل تنظیم باشد تا ضمن حرکت، از لغزش عینک جلوگیری نماید. قاب باید سبک وزن ولی در برابر شوک و نوسان دما مقاوم باشد.  

دسته عینک باید یک بند ایمنی داشته باشد که به دور گردن بیفتد. داشتن یک عینک یدکی ضروری است.