گیاهان موثر در درمان مشکلات عصبی و روحی

گاوزبان (Borago officinalis)

گیاهی علفی و یک ساله، به ارتفاع 15 تا 70 سانتیمتر، دارای ساقه منشعب و پوشیده از تارهای خشن، برگ‌های این گیاه نسبتا بزرگ و چین خورده به رنگ سبز تیره، تخم مرغی شکل و نوک تیزند که به طور متناوب برروی ساقه گیاه قرار دارند. تمام سطح گیاه پوشیده از کرک‌های سفید و منشعب است. گل‌های این گیاه در انتهای ساقه قرار دارد و به رنگ روشن و ستاره شکل و میوه آن به شکل چهار فندق کوچک است. این گیاه بومی کشورهای اروپایی است، اما در برخی نقاط ایران نیز در سطح محدود کاشته می‌شود. این گیاه در فرانسه شکوفه آبی تندرستی نامیده می‌شود، زیرا گل‌های ان به رنگ آبی است و داروی خوبی است برای دهقانان که معمولا نیاز به تنفس بیشتر در هنگام کارکردن دارند. اندام دارویی گاوزبان گل و برگ آن است که محرک غده فوق کلیه، ضد اضطراب و افسردگی و آرام بخش می‌باشد. هم چنین عصاره گل گاوزبان دارویی موثر و بی‌خطر برای درمان بیماران مبتلا به اختلال وسواسی اجباری است. استفاده طولانی مدت از این گیاه باعث آسیب کبدی می‌شود. آنچه در بازر گیاهان دارویی به نام گل گاوزبان عرضه می‌شود، گیاهان دیگری به جز گاوزبان فوق است که از جمله می‌توان به Echium amoenum اشاره کرد. بررسی محققان نشان داده است بر خلاف گاوزبان واقعی این گیاه فاقد اثرات قابل توجهی برروی اعصاب و روان بوده و بیش‌تر در درمان سرماخوردگی کاربرد دارد. 

 
جو دو سر (یولاف) (Avena sative) 

 
گیاهی دارای گل‌های بسیار ریز و نامشخص است. این گیاه‌ها در دستجانی که اصطلاحا سنبله نامیده می‌شوند، قرار گرفته‌اند و هر سنبله توسط دو برگچه کوچک که پوش یا گلوم دارای زواید دراز نخی شکلی به نام ریشک هستند محصور شده است. یولاف در بیشتر نقاط کشور رویش دارد و دانه‌های آن خاصیت دارویی فراوانی دارند. گیاه یولاف در درمان افسردگی بسیار مفید است و برای تقویت اعصاب به کار می‌رود.

مریم گلی (Salvia officinalis)

گیاهی است بوته‌ای با ساقه منشعب و پوشیده از برگ‌های باریک در انتهای ساقه‌های خوشه‌ای از گل‌های آبی رنگ می‌روید. ساقه‌ها عطری خوشایند و طعم تلخ دارد. مسکن و برطرف کننده درد است. و اسانس رقیق آن را برای کاهش سردرد به شقیقه‌ها می‌مالند. اسانس آرام بخش و نشاط آور در عطریات و فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی به کار برده می‌شود. به علاوه مریم گلی یک تقویت کننده حافظه بسیار قدرتمند محسوب می‌شود. این گیاه، هزاران سال است که در درمان بیماری‌های مغزی و عروقی مورد استفاده قرار می‌گیرد ترکیبات استخراج شده از ریشه‌ی گیاه مریم گلی از آنزیم‌های بازدارنده آنزیم استیل کولین استراز می‌باشند. ضعف حافظه ناشی از بیماری آلزایمر با افزایش فعالیت آنزیم استیل کولین استراز در ارتباط می‌باشد. افزایش فعالیت آنزیم استیل کولین استراز، منجر به کاهش میزان استیل کولین در نورون‌های کولینرژیک و نیز غیر کولینرژیک مغز می‌گردد. در مغز بیماران مبتلا به آلزایمر، پلاک‌هایی به نام پلاک‌های امیلوییدی تشکیل می‌گردند. پروتئین آمیلوئید-بتا، جزء اصلی ساختار تشکیل دهنده‌ی این پلاک‌های آمیلوئیدی می‌باشد. این پروتئین عمر کرد آنزیم استیل کولین استراز را در اطراف پلاک‌های آمیلوئیدی افزایش می‌دهد. استفاده از گیاه مریم گلی، از افزایش فعالیت آنزیم استیل کولین استراز در اطراف پلاک های امیلوئیدی جلوگیری نموده و بدین واسطه نیز مریم گلیمی‌تواند به عنوان یک مهار کننده آنزیم استیل کولین استراز برای کمک به درمان بیماری آلزایمر مورد استفاده قرار بگیرد.

جینکو (ژینکو، درخت چهل سکه) (Ginko Biloba)

درختی است دو پایه نر و ماده و یکی از قدیمترین درختانی که در دنیا وجود دارد. این گیاه از قدرت سازگاری فوق العاده‌ای، برخوردار است به طوری که حتی در عصر یخبندان و بمب اتمی هیروشیما، بقای خود را حفظ کرد. یک درخت واحد ژینکو می‌تواند تا 100 سال عمر کند و ارتفاع آن به 120 پا برسد. این یگاه دارای شاخه‌های کوتاه با برگ های بادبزنی شکل است و میوه غیر خوراکی آن بوی تندی تولید می‌کند. میوه این گیاه حاوی تخم داخلی خوردنی است. هرچند که طب گیاهی چین در طول قرن‌ها متمادی هم از برگ جنیکو و هم از تخم آن استفاده کرده است، لیکن تحقیقات کنونی روی عصاره جنیکوی استاندارد معطوف شده است که از برگ آن حاصل می‌شود. عصاره جنیکوی استاندارد معطوف شده است که از برگ آن حاصل می‌شود. عصاره مذکور فوق العاده غلیظ و به مراتب موثرتر از سایر فرآورده‌های حاصل از سایر برگ‌ها است. برگ جنیکو بخش اعظم آسیب‌های ناشی از پیری به ویژه صدمات وارده بر سیستم‌های جریان خون و عصبی را ترمیم می‌کند. عصاره مزبور هم چنین سبب تقویت رگ‌های خونی می‌شود. در نتیجه غالبا برای افراد مسن‌تر که از علایم زوال عقل نظیر اختلال هوشیاری، از دست رفتن حافظه انواع سردرد، افسردگی و وزوز گوش رنج می‌برند، توصیه می‌شود در اثر مصرف عصاره جنیکو سیستم جریان خون و سیستم عصبی تقویت و از آن‌ها مراقبت می‌شود و در پیشگیری از بیماری و سکته قلبی و شروع زوال عقل نیز موثر واقع می‌شود. بروز نتایج اولیه چهار تا شش هفته طول می‌کشد، اما باید فراتر از این زمان جمع آور نتایج حاصل تداوم یابد در طول شش ماه اول نباید انتظار تغییرات زیادی داشت. همچنین این گیاه ضد اضطراب می‌باشد. خاصیت آنتی اکسیدانی قوی دارد و می‌تواند از آسیب رسیدن به رگ‌های خونی در معز جلوگیری کند. همچنین می‌تواند جریان خون در مغز را نیز بالا ببرد و با حفظ قابلیت ارتجاعی رگ‌ها، اکسیژن و مواد مغذی را به سلول‌ها برساند. برگ‌ جینکو گیاهی بی‌خطر بوده و عوارض جانبی آن نادر است. در موارد معدوی عوارضی نظیر ناراحتی مجرای معده‌ای-روده‌ای، انواع سردرد و سرگیجه گزارش شده است. میوه جینکو را با دست جابجا نکنید یا آنرا قورت ندهید اگر باردار هستید باید در مصرف جینکو احتیاط کنید، چون ما اطلاعات موید اثرات عصاره جینکو در دوره بارداری دسترسی نداریم. از تجویز عصاره جینکو به نوزادان و کودکان پرهیز کنید.

اسطوخودوس (لاواند)‌(Lavandula spp)

اسطوخودوس کلمه یونانی است، یعنی حافظ الروح، در زبان فارسی دری به آن شاه سپرم و در عربی انس الروح می‌گویند. اسطوخدوس گیاهی است چند ساله به شکل بوته کوچک به بلندی نیم‌متر خیلی پرشاخه، ساقه‌های آن 4 گوشه، برگ‌های آن دراز ، متقابل پوشیده از کرک سفید پنبه‌ای، برگ‌های آن که در بهار ظاهر می‌شود به رنگ بنفش تیره به صورت سنبله، اسطوخودس دارای برگ‌ها و کرک‌های معطر بوده و از کلیه قسمت‌های این گیاه مخصوصا شاخه‌های برگ‌دار آن بوی قوی ولی مطبوع استشمام می‌گردد و به همین دلیل در عطر سازی مصرف می‌شود، ولی طعم آن تلخ است. این گیاه بومی ایران نیست، ولی گونه‌های مختلف آن در مناطق متعددی از کشور بسته می‌شود قسمت مورد استفاده این گیاه سرشاخه‌های برگ دار و گل‌دار آن است که اسطوخودوس برطرف کننده خستگی و آرامش زا می‌باشد و برای معالجه ضعف اعصاب مفید است. بوعلی سینا راجع به اسطوخودس در کتاب خود چنین نوشته است: عطر این گیاه خاصیت قوی خواب آور داشته، مخدر است، حساسیت را کم و درد تسکین می‌دهد، کم کننده غم و اندوه است و در مجموع این گیاه را می‌توان آرام بخش، تسکین دهنده و بالاتر از همه متعادل کننده در نظر گرفت زمان شروع خواب را کوتاه و طول دوره خواب را طولانی می‌کند.

سنبل الطیب (علف کربه) (Valeriana officinalis)

گیاهی است علفی دارای ریزوم و ساقه‌های خزنده گل‌های کوچک صورتی در گل آذین‌های چتری مستقرند. این گیاه یکی از قدیمی‌ترین گیاهان دارویی است که در ایران و جهان از آن برای مصارف گوناگون دارویی، غذایی و بهداشتی استفاده می‌شود. این گیاه به صورت وحشی در جنگل‌های کم درخت در حاشیه جویبار و گودال‌ها می‌روید. قسمت مورد استفاده این گیاه، ریشه و ریزوم آن است و معمولا از ریشه گیاهی که بیش از 3 سال عمر دارد، استفاده می‌شود. سنبل الطیب پس از خشک شدن به رنگ قهوه‌ای در می‌آید و طعم آن تلخ ولی خوشبو و معطر است و عطر آن پس از خشک شدن، بیش‌تر می‌شود. تاثیر دارویی ریشه تازه این گیاه، به مراتب بیشتر از خشک شده آن است. سنبل الطیب باید در حرارت کم خشک شود زیرا حرارت بالا تمام اثر دارویی ان را از بین می‌برد. یکی از مهمترین خواص دارویی این گیاه خاصیت آرام بخش بودن آن است. سنبل الطیب با داشتن خاصیت دارویی این گیاه خاصیت آرام بخش بودن آن است. سنبل الطیب با داشتن خاصیت ضد تشنج در رفع ناراحتی‌های عصبی و کاهش صرع نیز مفید است. دلهره، تشویش و نگرانی را تا حد زیادی از بین می‌برد و جایگزین خوبی برای قرص‌ها و داروهای آرام بخش است. این گیاه جهت تسکین ناراحتی‌های عصبی، بی‌خوابی، سرگیجه‌ وکاهش خستگی ناشی از کار فکری بیش از حد به کار می‌رود. مصرف فرآورده‌های این گیاه در حاملگی و شیردهی مورد مطالعه قرار نگرفته و نباید در حاملگی و شیردهی مصرف شود.

بادام (Amygdalus communis.var.dulis)

از دانه‌های آجیلی معروف که در مقایسه با بادام هندی و بادام زمینی دارای ارزش تغذیه‌ای و درمانی بالاتری می‌باشد. مغز بادام از جمله خوراکی‌های آرامش بخش و ضد مشکلات عصبی بوده و کمک بسیار زیادی به کاهش استرس می‌کند. این گیاه حاوی ویتامین ب 2، ویتامین ای، روی و منیزیم است