بادگیر دوطبقه یزد تنها بادگیر دوطبقه در ایران

تنها بادگیر دو طبقه ایران واقع در خانه تاریخی آقازاده ابرکوه به لحاظ برخورداری از مهندسی بی نظیر، عمل تهویه هوا را حتی در روزهایی که باد زیادی نمی وزد، انجام می دهد.

جاذبه های طبیعی و تاریخی فوق العاده زیبا و کم نظیر ابرکوه، این شهر را به یکی از شهرهای نمونه گردشگری کشور و استان یزد و صد البته یکی از مقاصد گردشگری مسافران و گردشگران داخلی و خارجی تبدیل کرده است.

یکی از این آثار منحصر به فرد، خانه تاریخی آقازاده است که تصویرش را همه ایرانیان بارها روی اسکناس های 20.000 ریالی مشاهده کرده اند که همین حسن انتخاب برای حک کردن عکس بادگیرهای دو طبقه ای که در جهان همتا ندارد به روی پول رایج کشور، نشان از زیبایی و عظمت این بنای تاریخی دارد.

سادگی کوچه های کاهگلی محله دروازه میدان را باید طی کرد تا بعد از عبور از ساباط های قدیمی که با قلوه سنگ هایی سنگ فرش شده اند، شاهد شکوه بنایی تاریخی باشیم که زیبایی وصف ناپذیرش، چشم همگان را مجذوب خود کرده است.

خانه آقازاده در سال 1157 هجری خورشیدی به سفارش حاج حسین ابرقویی یکی از ثروتمندان شهر ابرکوه در در زمینی به مساحت 1500 متر مربع به مساحت 820 مترمربع بنا شده و در 24 بهمن 75 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

وجود تنها بادگیر دو طبقه ایران و معماری بی نظیر آن، کلاه فرهنگی، حوض مستطیل شکلی که انعکاس شاهکار معماری در آن خودنمایی می کند، حیاطی که از سه جهت در بین اتاق های متعدد محصور شده، استفاده از مصالح بومی همچون خشت و آجر، درهای چوبی و پنجره هایی با شیشه های رنگی و گچ بری های ماهرانه از ویژگی های شاخص این بنای تاریخی است.

البته شاخصه اصلی خانه آقازاده، بادگیرهای آن است که دو طبقه بودن آن موجب تمایز این برج های تهویه هوا با سایر بادگیرهای استان یزد شده است؛ 18 متر ارتفاع، 18 متر مربع مساحت و 19 دریچه تنظیم جریان هوا از مشخصه های ظاهری بادگیرهای دو طبقه این خانه کویری است.

مهندسی بادگیرهای نامبرده در زمانی که شاید علم مهندسی و معماری همچون امروز پیشرفته و همراه با تکنولوژی های مدرن نبوده، آنچنان دقیق و علمی بوده که حتی در روزهایی که باد چندانی نمی وزد، عمل تهویه را انجام می دهد و موجب خنک شدن ساختمان می شود.

انواع اتاق های این خانه شامل اتاق های سه دری، پنج دری، تابستان نشین و خیشخان یا دارآفرین بوده و خیشخان در واقع اتاقی در کنار اﺗﺎق تابستانه بوده که در ﺳﻘﻒ آن ﻧﻮرﮔﻴﺮی با ﻋﻨﻮان ﺧﻴﺸﺨﺎن بوده که آن را با ﺣﺼﻴﺮ، ﺳﻔﺎل ﻳﺎ بوته های ﺧﺎردار می پوشاندند و بر آن آب می پاشیدند تا اتاق خنک شود.

کلاه فرنگی یکی دیگر از شاخصه های خانه آقازاده است، کلاه فرنگی در واقع عمارتی کوچک با تزییناتی زیباست که در دوره قاجار رایج شد و سبک معماری آن ترکیبی از سبک های ایرانی و اروپایی است.

کلاه فرنگی خانه ی آقازاده بر بام تالار اصلی در کنار بادگیر قرار دارد و سقف پنج دری اصلی را تشکیل داده است. این عمارت به صورت هشت ضلعی بوده که در هر وجه آن یک پنجره با شیشه های رنگی وجود دارد و به نحوی طراحی شده است که بیشترین نور را به تالار اصلی منتقل کند.

مقرنس یا آهو پای، شیشه های رنگی، گچ بری، اُرسی(پنجره های مشبک مستطیل شکلی که به جای باز شدن دایره ای به شکل عمدی از پایین به بالا باز می شوند و معمولاً تزییناتی مثل شیشه رنگی با قاب چوبی گره چینی در آن ها به کار رفته است) و قطار بندی (نوعی از هنر مقرنس کاری است که در یک خط مستقیم کار شده مانند مقرنس بین طاق و دیوارهای یک اتاق) از جمله تزئینات خانه آقازاده ابرکوه است.

این خانه ی تاریخی به همراه چهار خانه ی تاریخی و زیبای دیگر که همگی در داخل یک کوچه قرار دارند به عنوان مجموعه تاریخی آقازاده ابرکوه شناخته می شود و این روزها هر یک از انها با یک کاربری خاص از جمله هتل، رستوران، کافی شاپ و غیره، پذیرای گردشگران داخلی و خارجی در تمام ایام سال هستند.

امارات متحده عربی در سال 1392 طی درخواستی بی پایه و اساس به یونسکو خواستار ثبت بادگیرها به نام این کشور شد در حالی که تنها خاستگاه این سازه ها، ایران است لذا دولتمردان کشورمان در راستای حمایت از این سازه مهندسی شده توسط ایرانیان، طی اقدامی مهم، طرح بادگیر زیبا و دو طبقه خانه آقازاده را از سال 93 روی اسکناس های 2000 تومانی چاپ کرده اند.